FutbolFutbol (
İngilizce:
football), dünyada en yaygın takım sporudur. Başta
Avrupa ve
Güney Amerika ülkeleri olmak üzere hemen
hemen tüm ülkelerde çok sevilir ve geniş bir izleyici kitlesi tarafından
izlenir.
Kökenbilim Futbol kelimesi Türkçe'ye,
İngilizce "
foot (
ayak)" ve
"
ball (
top)" sözcüklerinin birleşiminden oluşmuş "
football
(ayaktopu)" kelimesinden geçmiştir. Futbol sözcüğü,
ABD ve
Kanada'da "
Amerikan futbolu" anlamında kullanılır. Bu
ülkelerde futbol için kullanılan isim "soccer" dır.
Tarihçe Daha ilkçağlarda futbolu andıran oyunlar oynandığı bilinmektedir.
FIFA Başkanı
Sepp
Blatter'in açıklamasına ve birçok tarihçiye göre Çinliler binlerce yıl önce
deri toplarla futbolu oynayan ilk ulustur. Futbolu İngilizlerin bulduğu
konusundaki yaygın anlayış yanlıştır. Sonuç olarak futbolu Çinliler icat etmiş,
İngilizler kurumsallaştırmıştır.
Avrupa'da M.Ö. 3. yüzyılda
Romalılarca yaygınlaştırılan bir oyun futbola
çok benziyordu. Bu oyun bugünkü futbolun öncüsü sayılır. Bu eski Roma oyunu
Fransa'da öylesine sevilmişti ki,
karşılaşmalar kentler arasında çatışmaya bile yol açmıştı. Bundan dolayı bu oyun
10. yüzyılda yasaklandı.Yasaklanmadan önce eskimolar bile bu sporu
sevmişlerdi.Ancak onlar maçlarını top yerine ölmüş mors kafalaryla
yaparlardı.Ama 10.yüzyılda yasaklanmasıyla eskimolar da oynayamadı.
Günümüzde oynanan futbol,
İngiltere'de 19. yüzyılın sonlarında kurallara
bağlandı.
1863'te kurulan Futbol Birliği bu
kuralları belirledi. İlk takım ise
Sheffield F.C. oldu. Oyunda sert, acımasız ve
kırıcı hareketler yasaklandı. Bu anlayışı sürdürenler ise, futbolun değişik
biçimi sayılan
ragbiyi geliştirdiler.
Futbol, 19. yüzyılın sonlarında İngiltere'den Avrupa'ya yayıldı. Kısa bir süre
içinde de dünyanın birçok ülkesinde oynanan bir spor haline geldi.
1904'te
Uluslararası Futbol
Federasyonu (FIFA) kuruldu. FIFA’nın yönetiminde
1930’da ilk
Dünya Kupası karşılaşmalarını
düzenledi. Bu ilk kupayı ise Uruguay kazandı. Finalde Uruguay Arjantin'i 4-2
yendi.
Futbol kuralları ve ölçüler Futbolla ilgili kurallar
Uluslararası
Futbol Birliği Kurulu (International Football Association Board–IFAB)
tarafından belirlenir.
Futbol sahası Futbol sahası
dikdörtgen biçiminde, uzunluğu 90-120 metre, genişliği ise 45-90 metredir. Ancak
uluslararası maçlarda bu ölçüler uzunluk 100-110 metre, genişlik 64-76
metredir.
Oyun alanı beyaz çizgilerle (karlı havalarda siyah çizgilerle) belirlenir. Bu
çizgiler sınırladıkları alana dahildir. Bütün çizgiler 'en fazla' 12 cm (5 inç)
genişliğinde olmalıdır. Uzun kenarlara
taç çizgisi, kısa kenarlara
kale çizgisi denir. Futbol sahasında taç çizgisi kale çizgisinden daima
uzun olmalıdır.
İki taç çizgisi arasında uzanan ve alanı tam ortasından ikiye bölen çizgiye
ise
orta çizgi adı verilir. Orta çizginin tam ortasında
başlama
noktası bulunur. Başlangıç noktası merkezli 9,15 metre yarıçapında bulunan
çembere de
orta yuvarlak denir.
Taç çizgisi ile kale çizgisinin birleştiği noktaya
köşe denir. Her
köşeye, en az 1.5 m. (5 ayak) yüksekliğinde, ucu sivri olmayan ve bayrak takılan
bir direk dikilir. Bu direklere
bayrak direği denir. Bayrak direkleri
ayrıca, orta saha çizgisi hizasında, taç çizgisinin en az 1 m.(1 yarda) dışına
dikilebilir. Köşe Yayı Her bir köşe Bayrak direğinden itibaren oyun alanı içine
1 m. (1 Yarda) yarıçaplı çeyrek daire yayı çizilir.
Kale çizgilerinin tam ortasında birer
kale bulunur. Kale iki
kale direği ve bir
üst direk'ten oluşur. İki direk arası 7,32 metre, üst direğin yerden
yüksekliği ise 2,44 metredir. Her iki direk ile üst direk aynı kalınlıkta ve en
çok 12 santimetre (5 inç) olmalıdır. Kale çizgileri de kale direkleri ile aynı
genişlikte olurlar. Kale ağları, yan direklere, üst direğe ve yere iyice
tutturulmak ve kaleciye hareket serbestisi vermek şartı ile kalelere
takılabilir. Kale direkleri ve üst direk beyaz renkte olmalıdır.
Kale önlerinde kale çizgisine bitişik olmak üzere 40,32 x 16,50 metre
boyutlarında
ceza alanı bulunur. Bu alan içinde, kalenin
hemen önünde 18,32 x 5,50 metre boyutlarındaki başka bir alana da
kale
alanı (
altıpas) denir. Ceza alanı içerisinde kalenin
ortasından 11m. uzaklıkta
penaltı noktası bulunur. Penaltı noktası
merkezli 9,15 metre yarıçapında ceza sahası dışında yer alan ve ceza sahası
IFAB Kararları
- Karar 1: Eğer üst direk yerinden çıkar veya kırılırsa, oyun üst direk
tamir edilip yerine takılıncaya kadar durdurulur. Eğer tamir imkanı yoksa, oyun
tatil edilecektir. Üst direk yerine ip kullanılmasına izin verilmez. Eğer üst
direk tamir edilebilirse oyun, oyunun durdurulduğu anda topun bulunduğu yerden
yapılacak hakem atışı ile tekrar başlatılır.
- Karar 2: Kale direkleri ve üst direk tahta, metal veya onaylanmış
diğer cins malzemeden yapılmalıdır. Şekilleri, kare, dikdörtgen, yuvarlak veya
elips olabilir ve oyunculara tehlike yaratmamalıdır.
- Karar 3: Takımların oyun alanına giriş anından, devre arasında oyun
alanından ayrılmalarına ve tekrar oyun alanına dönmelerinden maçın bitimine
kadar, oyun alanına ve oyun alanıdaki gereçlere (kale direkleri ve kale ağları
ile bunların sınırladığı alan da dahil) her türlü hakiki veya sanal ticari
reklam koymak yasaktır. Özellikle kalelere, ağlara, bayrak direkleri ve
bayraklarına hiç bir reklam malzemesi konamaz. Bu gereçleru hiç bir yabancı
madde (kamera, mikrofon v.s.) takılamaz.
- Karar 4: Teknik alanın içinde veya taç çizgisinden bir metrelik
mesafede olan oyun sahası dışındaki bölgenin zemini üzerinde herhangi bir reklam
olmayacaktır. Ayrıca gol çizgisi ile fileler arasındaki bölgeye de reklam
konulmasına izin verilmeyecektir.
- Karar 5: Karar 3'te belirtilen süreler dahilinde, oyun alanında ve
oyun alanındaki gereçlerde (kale ağları ve çevirdikleri alanlar da dahil)
FIFA'nın, konfederasyonların, ulusal federasyonların, liglerin, kulüplerin veya
diğer kurumların hakiki veya sanal arma veya marka (logo veya amblem)
reklamlarını yapmak yasaktır.
- Karar 6: Köşe vuruşu yapılırken gereken uzaklığı sağlayabilmek için,
köşe yayından 9.15 m. (10 yarda) uzaklıkta kale çizgisine dik ve oyun alanı
dışında bir çizgi çizilebilir.
Futbol Topu(özer) Futbol
topu yuvarlak, deriden veya bir diğer uygun malzemeden imal edilmiş, çevresi
en çok 70 santimetre (28 inç), en az 68 santimetre (27 inç), oyunun
başlangıcındaki ağırlığı ise en çok 450 gr (16 onz), en az 410 gr (14 onz) gram
arasında, basıncı deniz seviyesinde 0.6-1.1 atmosfer (600 gr/cm² - 1100 gr/cm²;
8.5 lbs/sq.in. ­15.6 lbs/sq.in.) arasında değişir.
IFAB Kararları
- Karar 1:Resmi maçlarda, sadece 2’nci kuralda belirtilmiş asgari
teknik özelliklere uygun olan topların kullanılmasına izin verilir. FIFA'nın
resmi maçlarında ve konfederasyonların sorumluluğu altında düzenlenen resmi
maçlarda kullanılacak topun aşağıdaki yazılardan birini taşıması şarttır:
• "FIFA APPROVED" (FIFA ONAYLI)
• "FIFA INSPECTED" (FIFA DENETLİ)
• "INTERNATIONAL MATCHBALL STANDARD" (ULUSLARARASI MAÇ TOPU STANDARTI)
Topun üzerinde bulunan bu yazılar, topun resmi olarak test edildiğini ve 2
nci kuralda belirtilen asgari özelliklere ek olarak her bir kategori için farklı
olan özel teknik şartlara uygun olduğunu göstermektedir. Her bir kategorinin
özel olarak öngörülen ek teknikşartlarının IFAB tarafından onaylanması gerekir.
Bu testleri yapacak kurumlar FIFA’nın onayına tabidir. Ulusal federasyonlar,
resmi maçlarında yukarıdaki üç yazıdan birini taşıyan topların kullanılmasını
isteyebilir. Diğer her türlü maçlarda, top 2 nci kuraldaki teknik özelliklere
sahip olmalıdır.
- Karar 2: FIFA'nın resmi maçlarında ve konfederasyonlarla ulusal
federasyonların sorumluluğu altında düzenlenen resmi maçlarda topun üzerine,
maçın, maçı düzenleyen kurumun, topu üreten firmanın arma ve markası (amblemi)
dışında hiçbir ticari reklam konulamaz. Konulacak arma ve markaların boyutları
ve çeşidi müsabaka yönetmeliği ile belirlenebilir.
Futbol oyuncularına
futbolcu denir. Futbol maçında oyun alanında biri
kaleci olmak üzere 11'er kişilik iki takım bulunur. Eğer takımlardan
birinde 7'den az oyuncu varsa, o maç başlatılamaz. Bütün maçlarda, yedek
oyuncuların isimleri maç başlamadan önce hakeme verilmelidir. İsmi verilmeyen
yedek oyuncular maçta oynayamazlar.
Yedek Oyuncular
- Resmi maçlarda yani FIFA'nın, konfederasyonların veya ulusal federasyonların
düzenlediği maçlarda en çok üç oyuncu değiştirilebilir. Müsabaka yönetmeliğinde,
3 ile 7 arasında olmak üzere yedek oyuncu sayısı belirtilmelidir.
- Diğer maçlarda, takımlar değiştirilecek azami oyuncu sayısında anlaşırlar ve
hakeme maçtan önce bildirirlerse, anlaştıkları sayıda oyuncu değiştirebilirler.
Eğer hakeme bildirilmezse veya değiştirilecek oyuncu sayısında anlaşma maç
başlamadan sağlanamazsa, en çok 3 oyuncu değiştirilebilir.
Oyuncuların Giysileri Bir oyuncu, kendisine veya bir başka oyuncuya tehlikeli olabilecek herhangi
bir giysi giymemeli veya (herçeşit takılar da dahil) gereçler taşımamalıdır.
Oyuncular kendi takımının simgesi olan çoğunlukla
forma veya
gömlek giyerler. Her oyuncunun forması üzerinde farklı bir numara yazılır.
numaralar açık okunabilir şekilde olmalıdır. Yalnızca kaleciler, öbür
oyunculardan kolayca ayırt edilebilmesi için farklı renkte forma giyerler. Alt
giysi olarak şort giyerler. Eğer şortun altına tayt giyilirse şortun rengiyle
aynı olması gerekir. Bütün futbolcular, bu oyun için uygun biçimde üretilmiş
özel ayakkabılar yani
krampon kullanırlar. Ayağa veya kaval kemiğine gelen tekmelerde yaralanmaları en aza
indirmek için tekmelik ve tozluk(dize kadar örtebilen uzun spor çorabı)
kullanırlar. Tekmelikler yeterli koruma sağlayan lastik plastik vb. malzemeden
yapılmalı ve oyun sırasında tozluklarla tamamen örtülmelidir. Kaleciler
çoğunlukla eldiven takarlar.
Teknik Kadro Takımın yönetiminden ve çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaktan sorumlu
kişilerdir. Teknik Direktör, yardımcı antrenör, antrenörler, kaleci antrenörü,
sağlık personeli, gerekli ise tercüman.
IFAB Kararları
- Karar 1: Kural 3’ün kısıtları saklı kalmak üzere, bir takımdaki en az
oyuncu sayısı ulusal federasyonların takdirine bırakılmıştır. Ancak, IFAB bir
maçın bir takımda 7’den az oyuncu kaldığı hallerde devam etmemesi gerektiği
kanısındadır.
- Karar 2: Maç süresince teknik direktör oyuncularına taktik
direktifler verebilir. Ancak bu direktifleri verdikten sonra derhal yerine
dönmelidir. Teknik direktör ve diğer görevliler, teknik alanın bulunduğu
stadlarda teknik alanın bulunduğu stadlarda teknik alan içinde kalmalı ve
sorumlu bir şekilde davranmalıdır.
FIFA Dünya Kupası FIFA Dünya Kupası dört yılda bir düzenlenir. İlk Dünya Kupası şampiyonu
Uruguay'dır. Son Dünya Kupası 9 Haziran-
9 Temmuz 2006 tarihleri arasında
Almanya'da yapılmış ve kupayı finalde
Fransa'yı penaltılarda yenen
İtalya kazanmıştır. Dünya Kupası’nda en başarılı
ülke olan
Brezilya, bu kupayı beş
kez (1958, 1962, 1970, 1994, 2002) kazanmıştır.
Wikipedia
